متاسفانه پرخاشگري به عنوان يك آسيب اخلاقي امروز در سطح جامعه و خانواده به شدت ديده مي شود، فلذا شناخت علل و راههاي درمان آن مي تواند مفيد باشد.
پرخاشگري به عنوان يك آسيب اخلاقي اگر كنترل نشود مي تواند عواقب زيانباري داشته باشد. اما بد نيست اول بدانيم دقيقا پرخاشگري چيست. بعضي پرخاشگري را رفتاري مي دانند كه به ديگران آسيب مي رساند، يا بالقوه مي تواند آسيب برساند. پرخاشگري ممكن است بدني باشد، مانند لگد زدن و گاز گرفتن و يا لفظي مانند فرياد زدن و رنجاندن. طبق يك تعريف ديگر، پرخاشگري رفتاري است كه به قصد آزار كسي يا آسيب رساندن به چيزي ابراز مي شود.
پرخاشگري را بايد از جرات ورزي متمايز دانست. جرات ورزي، دفاع از حقوق يا متعلقات مانند ممانعت كودك از اين كه كسي اسباب بازيش را بگيرد، يا بيان اميال و آرزوها را در بر مي گيرد. پرخاشگري مي تواند نسبت به اشياء، حيوانات، انسانهاي ديگر يا حتي خود شخص و يا چيزي كه به عموم مردم تعلق دارد، مانند پاره كردن صندلي اتوبوس با چاقو، ابرازشود.
پرخاشگري لفظي، دستكم درسالهاي قبل از مدرسه، با افزايش سن افزايش مي يابد. كودكاني كه درسالهاي اوليه پرخاشگر هستند به احتمال زياد در بزرگسالي و جواني هم پرخاشگرخواهند بود و كودكاني كه پرخاشگرنيستند، به احتمال زياد در بزرگسالي هم پرخاشگر نخواهند بود. پسرها پرخاشگرتر از دخترها هستند وپسرها بيش ازدخترها پرخاشگري بدني و لفظي دارند. براي دخترها ظرافت و لطافت به جاي خشونت پسنديده تر تلقي مي شود. از اين رو، در دوره دوم كودكي، پسرها به مراتب خشن تر و ستيزه جوتر از دخترها هستند.
حملات جسماني، نزاع، پرخاشگري، تخريب و جسارت در پسرها به مراتب بيش از دخترها ديده مي شود. هر قدر سن پسرها بالاتر رود، تفاوت بيشتري در رفتار پرخاشگرانه در مقام مقايسه با دخترها نشان مي دهند. دختران از ترس اينكه مبادا موقعيت و محبوبيت خود را از دست بدهند، كمتر درصدد بروز خشم و عصبانيت خود بر مي آيند. آنها تصور مي كنند كه اگر احساسات واقعي خود را بيان دارند، مادر و يا دوستان نزديك خود را ناراحت كرده و موجب طرد خود از سوي آنان مي شوند. بنابراين بايد نسبت به خشم و عصبانيت در دختران، حساس تر بوده و آنان را در مواجه و مقابله با خشم آماده كرد.
علل پرخاشگري
– يادگيري؛ اجتماع به طفل ياد مي دهد، چگونه پرخاشگري خودش را ظاهر سازد. در اكثر جوامع پسرها بيش از دخترها تشويق به نشان دادن خشونت و پرخاشگري مي شوند. غالب والدين انتظار دارند، پسرهايشان در زدوخورد با اطفال ديگر پيروز شوند.
– رفتارهاي خانوادگي؛ والدين از زماني كه كودك به دنيا مي آيد، بيش از هر چيز به سلامت او اهميت مي دهند. آنها نهايت دقت خود را در انتخاب اسباب بازي به عمل مي آورند، داروها و مواد شوينده را دور از دسترس كودكان قرار مي دهند، اما مراقبت از كودك تنها اين نيست كه او را از خطرات و آسيب هاي فيزيكي و جسماني در امان نگه داريم، بلكه علاوه برآن بايد محيطي آرام و به دور از هرگونه اضطراب و تشويش نيز براي او فراهم آوريم.
راههاي رفع پرخاشگري
– آموزش كنترل پرخاشگري به وسيله خانواده؛ والدين به منظور آموزش كنترل پرخاشگري، خودشان هنگام خشمگين شدن بايد بتوانند جلوي خشم خود را بگيرند و زماني كه با فرزند خود وارد بحث جدي مي شوند كنترل كافي بر خود داشته باشند.
روش ديگر اين است كه دختران و پسران خود را تشويق به داشتن رقابت هاي سالم ورزشي و عضويت در انجمن هاي فرهنگي نمائيم. شركت در مراسم هاي مذهبي، گروههاي موسيقي، نقاشي، بازي هاي جمعي و از اين قبيل مي تواند آرامش و روحيه گروهي را در كودك تقويت كرده و از پرخاشگري احتمالي او بكاهد.
– نسبت به فرزند خود عشق و علاقه نشان دهيم؛ كودكان نيازمند عشق وعلاقه هستند. آنها خواهان داشتن روابطي گرم و صميمانه با والدين و اعضاي خانواده خود مي باشند. كودكان دوست دارند از بودن در جمع خانواده خود احساس امنيت و آرامش كنند، تا بتوانند با اعتماد به نفس كافي در زندگي گام بردارند.
– هيچ گاه از راهنمايي كودكان دريغ نكنيد؛ كودكان همواره نيازمند حمايت، تشويق و راهنمايي هاي والدين و ساير اعضاي خانواده خود هستند. به كودكان خود بياموزيم كه در مقابل رفتارهاي تند و خشن دوستان خود، چه عكس العملي از خود نشان دهند. به آنها بفهمانيم كه رفتارهاي خشونت آميز مورد تاييد هيچ كس نيست و آنها را از دوستي با افراد پرخاشگر برحذر داريم.
– هيچ گاه در محيط خانه پر خاشگري نكنيم؛ خشونت در محيط خانه مي تواند آسيب هاي جبران ناپذيري به كودكان وارد آورد. كودكان به محيطي امن و عاري ازخشم و خشونت براي رشد احتياج دارند. كودكي كه درخانه شاهد خشونت وپرخاشگري است، الزاما خشن و پرخاش جو نمي شود، ولي استفاده از خشم وعصبانيت را براي حل مشكلات زندگي آينده خود، امري عادي و طبيعي قلمداد خواهد كرد.
– به كودكان كمك كنيم تا جلوي خشم و خشونت خود بايستند؛ والدين مي توانند با حمايت فرزندان خود نحوه ي مقابله با خشونت را به آنان بياموزند و به آنان ياد دهند كه چگونه با پاسخ هاي محكم و جدي خود جلوي رفتار تهديدآميز ديگران بايستند. سعي كنيم به آنها بياموزيم كه مقاومت در برابر خشونت يكي از صفات برجسته انساني است.