وارونگی مثلث میانی تیم ملی

یکی از ویژگی های تیم ملی ایران در دوره مربی گری کی روش تغییرات مکرر ترکیب بازیکنان از یک بازی به بازی دیگر بوده است ولی تغییر مهره ها اجبارا به معنی تغییر سیستم تاکتیکی نیست.
در بخشی از رزومه مربیان دنیا به سیستم تاکتیکی ترجیحی آنها اشاره می شود. کارلوس کی روش همچون خوزه مورینیو و بسیاری از مربیان پرتغالی متخصص شیوه بازی ۴-۲-۳-۱ شناخته می شود. ترکیبی با ۴ مدافع خطی، دو هافبک دفاعی، سه هافبک نفوذی و یک مهاجم نوک. او به این سیستم وفادار است ولی با توجه به مسئولیت پذیری بازیکنان و شناختی که آنها در ترکیب تیم ملی پیدا کرده اند، به دنبال آن است که آنرا روز به روز سیال تر کند تا جایی که حتی از دست بردن در ساختار سیستم تیم نیز هراسی ندارد.
فوتبال ایران تحت تاثیر استانکو پوکله پوویچ، نزدیک به یک دهه، روی به یک سازمان دفاعی سه نفره و سیستم ۳-۵-۲ آورد. سازمانی که میروسلاو بلاژیویچ تغییری در آن نداد و از آن در تمام بازی های ایران در مرحله مقدماتی جام جهانی ۲۰۰۲ استفاده کرد. بلاژویچ  در این راه ناکام ماند و اگر چه برزیل  با همین ۳-۵-۲ قهرمان جهان شد ولی اکثر کشورها کم کم با این شیوه خداحافظی کردند و دفاع ۴ نفره خطی با حضور دو هافبک دفاعی در زمین تبدیل به متداول ترین شکل از ساختار دفاعی در دنیا شد.
تا اینکه یک کروات دیگر که به دلیل دستیاری چیرو در تیم ملی کرواسی و ایران، آشنایی کامل با فوتبال ما داشت سازمان دفاعی ایران را متحول کرد. در آستانه بازی های آسیایی ۲۰۰۲، برانکو ایوانکوویچ با علم به اینکه مسئولان فدراسیون ایران همیشه و در هر تورنمنتی نتیجه گرا هستند، جرات نکرد که در بدو ورودش به ایران اینبار به عنوان سرمربی تیم ملی امید دست به ساختاری بزند که ایرانی ها در همه باشگاه ها سال ها به آن عادت کرده بودند. ولی بعد از قهرمانی با امیدها در پوسان، برانکو یک خانه تکانی بزرگ کرد. از بیستم مهرماه سال ۱۳۸۲ و پیروزی ۳-۰ ایران مقابل زلاندنو در چلنج کاپ آسیا-اقیانوسیه باید به عنوان نقطه شروعی نه فقط برای بازگشت فوتبال ایران به دفاع ۴ نفره بلکه سازمانی با دفاعی خطی و با دو هافبک دفاعی یاد کرد.
آن روز مجید جلالی که به عنوان مفسر بازی به صدا و سیما دعوت شده بود، در بین دو نیمه نتوانست شگفتی خود را از این تحول رادیکال پنهان کند: “مدت زمان و تمرین زیادی لازم است تا این شکل از بازی در بین بازیکنان جا بیفتد و آنها به درستی در این سیستم توجیه شوند”. به هر حال این سیستم در تیم ملی جواب داد و باشگاه های لیگ تازه برتر شده ایران نیز یک به یک آنرا به اجرا گذاشتند.
وقتی از هافبک دفاعی حرف می زنیم، در واقع از بازیکنی صحبت می کنیم، فیزیکی و مخرب که کمتر تمایل به فانتزی دارد. حال نگه داشتن دو هافبک دفاعی در حالی که پشت آنها چهار دفاع است اجبارا به قیمت حذف عنصری ریزنقش تر در زمین خواهد بود.تحولی که در عین حال هم موجب استحکام بیشتر دفاع تیمی می شد و هم از جذابیت هایی که بیش از یک دهه به آن عادت کرده بودیم می کاست.
با ورود کی روش اینبار با ابعاد دیگری از دفاع تیمی آشنا شدیم و باشگاه های ما نیز در کنار تیم ملی ایران پیشرفت بزرگی در ساختار دفاعی داشته اند. در آنالیز بعد از بازی با قطر به دو نوع سیستم ۴-۳-۳ با نوک بالا و نوک پایین اشاره کردیم. ۴-۲-۳-۱ همیشگی کارلوس کی روش که در زمان حمله به ۴-۳-۳ با نوک بالا تبدیل می شود به این شکل است:

 
سیستم ایران مقابل چین
همانطور که در تصویر می بینید در دو سمت قاعده این مثلث، دو هافبک دفاعی قرار دارند و در نوک آن پست ۱۰ یا هافبک بازیساز. از آنجایی که بازیکنان تیم ملی ایران در این سیستم به یک نوع اشراف و پختگی رسیده اند، مدتی است که کارلوس کی روش با توجه به آنالیز و توانایی های تیم های حریف، آزادی بیشتری به یکی از دو هافبک دفاعی داده است و حتی در تعریف منطقه و شعاع حرکتی آنها نیز تغییراتی اعمال کرده است. از بازی با ازبکستان شاهد بودیم که حاج صفی نیم خط جلوتر بازی می کند و مسئولیت عزت اللهی به پوشش نیمه راست زمین جلوی مدافعین خلاصه نمی شود. ولی همیشه یک پست ۱۰ چون اشکان دژاگه یا مسعود شجاعی در نوک این مثلث قرار می گرفت یا به عبارتی نوک مثلث میانی را رو به بالا می برد.

اما در بازی با قطر برای نخستین بار سعید عزت اللهی مسئولیت یک هافبک مرکزی واقعی را بر عهده داشت، خبری از دژآگه ، شجاعی یا هیچ پست ۱۰ دیگری در تیم نبود. دو سمت قاعده مثلث را جهانبخش و حاج صفی تشکیل می دادند و نوک آن به سمت عزت اللهی رو به پایین بود:

 
سیستم ایران مقابل قطر

کی روش که چند روز قبل از بازی با قطر از نزدیک شاهد شکست پرسپولیس با شیرین کاری های تاباتا در ورزشگاه جاسم بن حمد بود، درس های زیادی از این بازی گرفت. مغز متفکر الریان و تیم ملی قطر چابک تر از آن بود که پرسپولیس با توپ گردانی در میانه میدان و تنها با یک هافبک دفاعی(کامیابی نیا) بتواند از پس مهار او و سوریا برآید. از طرفی غیبت اشکان دژاگه که پست ۱۰ اول کی روش محسوب میشود، خطر را در نبردهای فیزیکی مرکز زمین افزایش می داد. از این رو سرمربی پرتغالی تیم ملی ایران تصمیم گرفت برای حذف خط میانی قطر از جریان بازی، دست به “تعویض سیستم” بزند. در دوحه همه مدافعین و مثلث میانی نوک پایین تیم ملی وظیفه داشتند بلافاصله پس از تصاحب توپ با ارسال های بلند ۳ مهاجم گلزن تیم ملی را در تمام عرض زمین قطر راه بیندازند.
اما بازی با چین در آزادی از جنس دیگری بود. کی روش که از تاکتیک های سفت و سخت دفاعی لیپی آگاه بود، در کنفرانس مطبوعاتی پیش از بازی از صبر و حوصله صحبت کرد: “لازم باشد ۸۰ دقیقه دفاع می کنیم”. او بر خلاف آدرس غلطی که پیش از بازی با قطر به فوساتی داد(“ما عجله ای برای برد نداریم ولی قطر عجله دارد”)، اینبار طرف صحبتش نه مارچلو لیپی بلکه هواداران تیم ملی ایران بود. تماشاگرانی که باید حوصله دیدن پاس های کوتاه بازیکنان را در میانه میدان با بازیسازی شجاعی برای پیدا کردن روزنه ای در دفاع چند لایه چینی ها می داشتند.
برخلاف بازی با قطر، امید ابراهیمی در عقب زمین مسئولیت پوشش نیمه راست زمین را به عهده داشت و در عین حال هنگام نفوذهای عزت اللهی باید حواسش به نیمه چپ هم جمع می بود. سعید عزت اللهی دیگر آن هافبک دفاعی مرکزی نبود و وظیفه داشت علاوه بر پوشش نیمه سمت چپ دفاعی ایران، نفوذ کند، پرس کند و گاهی اوقات تا محوطه هجده قدم حریف پیشتازی کند ولی هنگام دفاع باید در کنار امید ابراهیمی قرار می گرفت.
در سیستم ۴-۲-۳-۱ هم در فاز حمله نهایتا با اضافه شدن طارمی از چپ و جهانبخش از راست به قوچان نژاد ما به وضعیت ۴-۳-۳ می رسیم با این تفاوت که در مقایسه با ۴-۳-۳ نوک پایین، بال ها مسئولیت های دفاعی سنگین تری دارند.
** در سال های اخیر شاهد بازگشت دفاع سه نفره ولی خطی با مربیانی چون کونته در سطح اول جهان هستیم.
** در بازی با قطر از دقیقه ۷۰ به بعد و با ورود مسعود شجاعی و امید ابراهیمی به زمین، سیستم ایران به همان ساختار همیشگی اش برگشت.
** در بازی با چین بعد از خروج جهانبخش از زمین، مهدی طارمی جای خود را به وحید امیری داد و خودش به سمت راست رفت.

منبع:
http://www.varzesh3.com/news/1405282/%D9%88%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%86%DA%AF%DB%8C-%D9%85%D8%AB%D9%84%D8%AB-%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AA%DB%8C%D9%85-%D9%85%D9%84%DB%8C