آب درماني ، فوايد و مضرات آن

شايد آسان ترين، راحت ترين و ارزان ترين وسيله اي که ورزشکاران و مردم براي رفع خستگي، کسالت و به دست آوردن آرامش و راحتي از آن استفاده مي کنند، آب باشد. گرفتن دوش آب گرم پس از ورزش و مسابقه، يا پس از انجام کارهاي سنگين روزانه، تقريبا يک امر طبيعي و عادي است که تمام بازيکنان و افراد، آگاهانه يا بدون آگاهي از آن استفاده مي کنند. به گزارش ايرنا، آب درماني، يک روش عامه پسند است و به خلاف اکثر روشهاي ديگر، رفع خستگي عضلاني با رضايت و خوشنودي ورزشکاران توام مي شود. با تمام مزايا در مورد آب درماني، بايد گفت: “با شناخت و آگاهي از تاثيرات فيزيولوژيکي و درماني آب، به آساني و راحتي مي توان از آن استفاده کرد.” “هيدروتراپي” به معناي آب درماني در گذشته توسط ايراني ها، مصري ها، يوناني ها و ژاپني ها، با توجه به خواص درماني آب، به فراواني مورد استفاده قرار مي گرفت. هيدروتراپي يا آب درماني به شکل امروزي آن را شايد بتوان مديون دکتر “جان فلوير” انگليسي دانست. شايد استفاده از آب در موارد درماني و رفع خستگي در ورزشکاران وبه دست آوردن آرامش جسمي و روحي، قدمتي معادل قدمت زندگي بشر داشته باشد. مزايا و خصوصيات استفاده از آب درماني براي تسکين دردها وآفرينش آرامش، يعني در موارد درماني و رفع خستگي در ورزشکاران وبه دست آوردن آرامش جسماني – روحي، متعدد است. در دسترس بودن آن براي همه، ارزان بودن نسبت به روش هاي ديگر، اندازه گيري درجه حرارت آب به آساني، سبک شدن وزن بدن در آب و عامه پسند بودن آن براي همه، از جمله مزاياي آب درماني است.
آب و رفع خستگي
آب درماني چگونه باعث رفع خستگي ورزشکاران مي شود؟ براي شناخت و آگاهي از چگونگي عمل و علل رفع خستگي ورزشکاران، متعاقب استفاده از هيدروتراپي بايد تاثيرات فيزيولوژيکي آب درماني را نيز بررسي کرد. به طور کلي، در هنگام قرار گرفتن در آب، تغييرات زير در بافت ها و اندام هاي بدن رخ مي دهد.
– افزايش درجه حرارت بدن: بر حسب ميزان و مقدار گرماي آب، درجه حرارت بدن هم تغيير مي کند. در اغلب موارد که درجه حرارت آب استخر بين 34 تا 37 درجه سانتيگراد باشد، دماي بافت ها و عضلات ورزشکار نيز مقداري افزايش مي يابد.
– افزايش سوخت و ساز بافت ها: در اثر افزايش حرارت بافت هاي مختلف بدن، ميزان سوخت وساز يا متابوليسم عمومي بافت ها نيز زياد مي شود.
– اتساع عروق: بالا بودن حرارت آب منجر به بالا رفتن حرارت بدن و متعاقب آن، متسع شدن عروق و مويرگ ها مي شود. در ضمن، اتساع عروقي مي تواند ناشي از افزايش سوخت و ساز سلول ها باشد که نياز به اکسيژن اضافي و دفع بيشتر مواد حاصل از سوخت و ساز دارند.
– افزايش جريان خون: افزايش درجه حرارت بدن موجب زيادتر شدن سوخت و ساز سلول ها مي شود که براي جبران کردن اين امر، بدن به افزايش جريان خون بافت ها روي مي آورد. بنابر اين، ميزان جريان خون نيز متعاقب قرار گرفتن در آب گرم افزايش مي يابد.
– افزايش ميزان فعاليت قلب: به دنبال اتساع عروق خوني و زياد شدن ميزان جريان خون، ميزان خون وارده به قلب نيز زيادتر مي شود و طبق قانون فرانگ استارلينگ (هرچه خون وارده به قلب زيادتر شود، خون خارج شده از آن نيز زيادتر مي شود) ميزان برون ده قلبي نيز افزايش مي يابد و فعاليت قلبي هم بيشتر مي شود.
به دنبال ايجاد تاثيرات فيزيولوژيکي فوق در بافت ها و اندام هاي بدن، يک سلسله تاثيرات درماني در فرد مشاهده مي شود، از جمله در اثر افزايش جريان خون و بهبود وضع تغذيه در اندام ها و دفع سريع مواد زايد، گرفتگي و اسپاسم عضلات فرد، بر اثر وقوع تغييرات مذکور، اين درد و ناراحتي ورزشکار از بين مي رود. به طور خلاصه مي توان گفت که تاثيرات درماني آب به واسطه اثري است که آب روي پوست بدن دارد. در آب درماني، پوست بدن به عنوان يک عضو مهم و اساسي است، زيرا بر اثر برخورد جريان آب، گيرنده هاي عصبي پوست تحريک مي شوند. تحريکات ايجاد شده از طريق اعصاب، بر سيستم عصبي مرکزي تاثير مي گذارند و اين تاثيرات سيستم عصبي مرکزي است که باعث به وجود آمدن اثرات درماني آب مي شود. استفاده از آب درماني روي جريان خون، سوخت و ساز بدن، سيستم عصبي، ترکيب خون و ميزان ترشح غدد نيز تاثير مي گذارد و در نهايت، تجمع اين تاثيرات روي روان فرد منعکس مي شود.
موارد کاربرد آب درماني در ورزش
از هيدروتراپي به غير از رفع خستگي و آرامش در ورزشکاران، در موارد ديگري نيز مي توان استفاده کرد. مهم ترين کاربردهاي آب درماني شامل موارد زير است:
1- به عنوان قسمتي از درمان فوري ضايعه ورزشي که بايد از آب سرد با درجه حرارت حدود 12/8 درجه سانتيگراد استفاده کرد. براي مثال، قرار دادن مچ پا يا دست ضايعه ديده در ظرف آب سرد، باعث جلوگيري از ايجاد تورم و التهاب در موضع صدمه ديده مي شود و درد را کاهش مي دهد.
2- در درمان ضايعات ورزشي مزمن مثل کوفتگي، رگ به رگ شدن و پيچ خوردن مفاصل، التهاب و تورم تاندون يا زرد پي مي توان از آب درماني استفاده کرد. برخي از متخصصان عقيده دارند که در هر مرحله از ضايعات سيستم عضلاني – استخواني مي توان از آب درماني استفاده کرد. البته توصيه مي شود که در اوايل وجود ضايعه حاد و شديد، از آب گرم نيز استفاده کرد.
3- بعد از عمل جراحي در صدمات ورزشي، براي به دست آوردن دامنه حرکتي مفاصل مي توان از آب درماني استفاده کرد. از موارد مهم ديگر، کاربرد آب درماني در ورزش براي تحرک و انعطاف پذيري در عضلات و مفاصل است. در اين حالت نيز عضو مورد نظر را در يک وان يا ظرف مناسب قرار مي دهيم. در صورت امکان مي توان از استخر آب گرم استفاده کرد. گرماي آب باعث نرم شدن بافت ها و عضلات و مفاصل مي شود و اين امر کيفيت انجام حرکات در عضو صدمه ديده را بهبود مي بخشد.
4- به عنوان قسمتي از برنامه آمادگي ورزشکاران هم مي توان از آب درماني استفاده کرد. منظور اين است که براي گرم کردن عضلات بدن، افزايش جريان خون در بافت ها، بهبود وضع تغذيه سلول ها، قبل از شروع تمرينات و حرکات جهت تقويت و آماده کردن بدن، مي توان از آب درماني استفاده کرد.
5- از جمله موارد ديگري که هيدروتراپي در ورزش کاربرد دارد، تميز و برطرف کردن مواد خارجي از روي زخم ها، خراشيدگي ها، تاول ها و ديگر صدمات ورزشي است که در پوست بدن به وجود مي آيد.
ممنوعيت استفاده از آب درماني
اگرچه استفاده از آب درماني يک روش بدون خطر و بي عارضه است و مي توان آن را براي اکثر ورزشکاران تجويز کرد، بهتر است در هنگام استفاده از آن به نکاتي چند توجه داشت:
1- در هنگام وجود اختلال حسي در ورزشکاران، بايد در درجه حرارت آب دقت زيادي به عمل آورد، زيرا امکان ايجاد ضايعه، پس از استفاده از آب گرم در ورزشکاراني که دچار اختلالات حسي هستند، وجود دارد.
2- همچنين ورزشکاراني که اختلالات گردش خون، عفونت حاد، زخم باز و وسيع، نارسايي قلبي يا نارسايي تنفسي و اختلالات غدد دارند، نبايد از هيدروتراپي استفاده کنند. در صورت به کار بردن آن نيز بايد دقت بسيار زيادي به عمل آورد. در هنگام استفاده از آب گرم، چون فشار خون پايين مي آيد، بنابراين در ورزشکاراني که نارسايي قلبي دارند، استفاده از آب درماني ممنوع است.