سواد در لغت به معنای «سیاه کردن کاغذ» است، ولی امروزه به #مدارکی که سواد و دانش #انسان‌ها را می‌سنجند؛
گفته می‌شود، مدارکی که به بازاری جدید برای معامله هویت و شخصیت انسان‌ها تبدیل شده است.
می‌توان بی‌سوادی را به دو دسته سیاه و سفید تقسیم کرد.
۱️⃣ «بی‌سوادی سیاه» همان فاجعه فرهنگی است که کسی حتی نتواند اسم خود را بنویسد و یا تابلوی یک خیابان را بخواند. البته این شکل از بی‌سوادی علیرغم تلخی، ساده‌تر از شکل‌های دیگر قابل اندازه‌گیری و ثبت در آمارها است و ارزان‌تر از سایر شکل‌های بی‌سوادی می‌توان با آن مبارزه کرد.
اما آنچه که موجب هراس و اضطراب اجتماعی می‌شود،
۲️⃣ بی‌سوادی سفید است
افرادی که ظاهراً توانایی خواندن و نوشتن را دارند، هر روز در فضاهای حقیقی و مجازی حرف می‌زنند و می‌نویسند و حال و روز و خواست‌های خود و اطرافیان‌شان را با کلمات و جملات به تصویر می‌کشند. کسانی که انواع مدارک آموزشی و درجات دانشگاهی و گواهی‌نامه‌های حضور در دوره‌های تخصصی و فوق‌تخصصی و آموزشی را در کلاس‌ها و همایش‌های داخلی و خارجی را در کیف خود جابه‌جا و یا در قاب‌های گران‌قیمت، زینت‌بخش دفتر و محل کار خود می‌کنند که اگر به آنها تیتر تخصصی‌شان «دکتر»یا «مهندس» نگویی، انگار اهانتی نابخشودنی مرتکب شده‌ای، اما در قبال این همه طمطراق و شوکت ظاهری، هنوز در ساده‌ترین تعامل‌ها و ارتباطات با دوستان و همکاران و اعضای خانواده خویش دچار چالش‌های جدی‌اند و به دلیل غرور کاذب ناشی از جایـگاه ظاهـری خود، حاضر به قبول و یا حتی شنیـدن تجارب یا راهنمایی‌های دیگران و حتی بزرگتر و عالـمتر از خود نیستند.
سواد خواندن و نوشتن دارند، اما «سواد ارتباطی» ندارند. ممکن است دو یا چند زبان بیگانه را فهمیده باشند و با آن حرف بزنند اما با صد تأسف زبان خواهر و برادر یا زن و فرزند خود رادرک نمی‌کنند. آنها انواع اخبار رنگارنگ و هیجان‌انگیز، اما دروغ و غیرموثق را در قالب ایمیل و پیام و پیامک در فضاهای مجازی و انواع شبکه‌های اجتماعی را به دوست و آشنا و دور و نزدیک منتقل می‌کنند، اما با ساده‌ترین بازار و معیارهای ارزیابی صحت و سقم یک پیام و خبر آشنایی ندارند. سواد خواندن و نوشتن در سطوح بالا را دارند، اما شوربختانه از «سواد رسانه‌ای» بی‌بهره‌اند و آنچه که امروز بیشتر از بی‌سوادی سیاه جامعه ما و جهان را تهدید می‌کند، «بی‌سوادی سفید» یا «جهل مدرن» است که جدی‌ترین خطر در مقابل ماست.
👌دکتر مجید ابهری