راه غلبه بر اضطراب رقابتی در ورزشکاران که در اثر ترس از شکست و ناکامی در مسابقه ایجاد میشود، آموختن مهارتهای روانی است. این حالت که غالب با برانگیختگی جسمانی هم همراه است در اثر ترس از اشتباه یا نتیجه نامطلوب در ورزشکاران ایجاد میشود. اضطراب رقابتی توانایی ورزشکار در مسابقه را نسبت به تمرین کاهش میدهد و در صورت غلبه نکردن بر آن، مشکلاتی را برای او در مسابقه به وجود میآورد و عملکرد او را کاهش میدهد.
اضطراب به دو صورت بر ورزشکار تاثیر میگذارد، نوع اول اضطرابی است که انقباض غیر ضروری عضلات را در پی دارد و باعث میشود فرد حتی دویدن معمولی خود را هم نتواند انجام بدهد. اضطراب نوع دوم هم از نظر ذهنی به ورزشکار فشار میآورد و فعالیتهای ذهنی او را دچار اختلال و کندی میکند و علاوه بر بی دقتی، توجه فرد را محدود کرده و دید وسیع به کل میدان و اتفاقات در حال وقوع را از بین میبرد.
اولین بار در سال 1966 میلادی بود که «اسپیل برگر» روانشناس معروف اضطراب را به دو نوع صفتی و حالتی تقسیم بندی کرد. اضطراب صفتی گرایش رفتاری نسبتا پایداری است که به شکل فرض در میآید و تبدیل به بیماری میشود، اما اضطراب حالتی در اثر هیجانات موقتی که با نگرانی و تنش همراه است، اتفاق میافتد و اضطراب رقابتی هم که ترس از شکست و ناکامی را به همراه دارد، میتوان جزء همین اضطراب حالتی دانست.
ورزشکاران باید بدانند که دلشوره و دلهره قبل از مسابقه طبیعی است، اما اگر احساس کردند که اضطراب ، عملکرد آنها را دچار اختلال کرده باید تصویر سازی ذهنی مناسبی از رقابت داشته باشند. «خود گفتاری» یکی از راههایی است که میتوان اضطراب رقابتی را با آن کنترل کرد. گفتن جملات مثبتی که انگیزه را بالا می برند تاثیر مثبتی بر از بین بردن اضطراب خواهد داشت، این کار باعث ترشح آدرنالین به شکل مطلوب در بدن میشود و تمرکز و تصویرسازی ذهنی را بهبود میبخشد.
قبل از شروع رقابت باید از عوامل به وجود آورنده اضطراب جلوگیری کرد، حضور به موقع در میدان مسابقه، جمعآوری و سایل مورد نیاز و چک کردن آنها و همچنین گرم کردن ورزشکار در آرامش او موثر هستند. گرم کردن و انجام حرکات کششی و جهشی باعث ترشح هورمونهایی در بدن میشود که به فرد آرامش میدهند. هنگام مسابقه هم تعامل مناسب با هم تیمیها و رقابت مثبت و با انگیزه اضطراب را کنترل میکند.
گاهی اطرافیان و مربی از ورزشکار انتظارات بیش از اندازه ای دارند که ترس از برآورده نشدن این انتظارات، اضطراب و تشویش را برای او در مسابقه به همراه خواهد داشت. مربی باید به قابلیتهای فرد آگاهی داشته باشد و هدف مشخصی را برای او تعریف کرده باشد که همان داشتن بهترین عملکرد است. متاسفانه ناآگاهی برخی افراد مثل مدیرعامل و دادن قول پاداش قبل از مسابقه، اضطراب و ناآرامی را برای او در پی دارد و عملکرد او را کاهش میدهد . مدیریت روانی ورزشکار در تورنمنتها و مسابقات مهم، فشارهای روانی را کاهش میدهد و اضطراب را از بین میبرد که این کارها از وظایف روانشناس تیم است. روانشناس میتواند با آموزش مهارتهای کنترل خشم و اضطراب ورزشکار را در داشتن بهترین عملکرد و رسیدن به پیروزی یاری کند و باعث موفقیت او شود.
البته وجود اضطراب تا اندازه محدودی برای پیشرفت ورزشکاران لازم است که به آن اضطراب مفید گفته میشود. این حالت باعث میشود فرد بیخیالی را کنار بگذارد و به حرف مربی توجه کند و خواستههای او را در تمرینات و مسابقه اعمال کند. اضطراب مفید عامل برانگیختگی است و ورزشکار را ترغیب میکند برای پیروز شدن در رقابت تلاش کند.