حتما در مورد پارگی مینیسک زانو به طور مثال در ورزشکاران شنیده اید، اما پارگی مینیسک چیست؟ پارگی مینیسک زانو یکی ازآسیب دیدگی های نسبتا رایج زانواست که بروی دیسک های هلالی شکل کشسانی که باعث ایجاد نرمی بین استخوان ها شده است. تاثیر میگذارد مینیسک یکی از قسمت های مهم زانو است این قسمت نقش ضربه گیر را در زانو برعهده دارد و باعث استحکام زانو میشود، پارگی منیسیک زانو میتواند باعث ایجاد اختلال درعملکرد صحیح زانو شود و تا زمان بهبودی در زندگی روزمره فرد اختلال ایجاد کند. پارگی مینیسک زانو (بعضی به آن مینیکس زانو هم می گویند) زمانی ایجاد میشود که افراد با انجام حرکات چرخشی در حین فعالیت های ورزشی یا فعالیت ها ی دیگر باعث ایجاد وزن روی زانو میشوند زمانیکه فردی میچرخد نواحی تحتانی ساق پا و پا در موقعیت دیگری قفل میشود این آسیب دیدگی شامل پارگی های خفیف مینیسک زانو (به مینسک هیچ آسیبی نمیرسد) و پارگی های شدید است. (پارگی مینیسک زانو به درجات ۱،۲و۳ تقسیم می شود.)
مینیسک زانو از دیسک هایی به شکل سی انگیلیسی (C ) و از جنس غضروفی و فیبرهای کشسانی ساخته شده است و حفره زانو را به صورت جزئی تقسیم کرده است وباعث ایجاد یک کاسه برای ران هنگام نشستن شده است ساختاری شبیه به این ساختار در بالای مفصل شانه درمفصل (بالاترین نقطه استخوان کتف) در مفاصل فک و در مفاصل جفتی سینویال بین انتهای ترقوه و اولین دنده قرار دارد. البته در اکثرموارد مینیسک زانو به دیسک های زانو گفته میشود، مینیسک مفصل زانو شامل دو پد غضروفی بین ران و ناحیه تحتانی ساق پا است و به بالای ساق پا متصل شده است. یکی ازعملکردهای این دیسک ها کاهش فشار وارد شده روی زانواست، این ناحیه فشارهای وارد شده برروی مفصل زانو را جذب میکند و از ساییدگی این مفصل جلوگیری میکند. زانو دارای دو مینیسک است مینیسک میانی ومینیسک جانبی که هر دو قسمت درهنگام فعالیت ها مختلف وزن وارد شده بروی زانو را تحمل میکنند.
• مینیسک های میانی:این مینیسک ها به صورت هلالی شکل برروی لبه داخلی مفصل زانو قرار گرفته است که اغلب پارگی های مینیسک ناشی از آسیب دیدگی های مفصل کپسولی و لیگامنت های میانی است این مینیسک زانو نیمی از وزن را جذب میکند و باعث ایجاد فشار برروی ناحیه داخلی زانو میشود.
• مینیسک های جانبی :دیسک های دایره شکل ،حرکتی و انعطافی که در ناحیه خارجی زانو قرار گرفته است را مینیسک جانبی گفته میشود که کمتر دچار آسیب دیدگی میشود این مینیسک حدود ۸۰ درصد وزن را جذب میکند و باعث ایجاد فشار روی ناحیه خارجی زانو میشود.
علت
دلایل مختلفی باعث پارگی مینیسک میشود اما رایجترین دلیل آسیب دیدگی زمانی است که شخص به سرعت بدنش را میچرخاند وزانویش خم میشود ویکی ازپاها برروی زمین قرار می گیرد در اینجا تعدادی از دلائل پارگی مینیسک زانو ذکر شده است:
۱-سن (مینسک با افزایش سن دچار فرسودگی میشود)
۲- ورزش های برخوردی مانند فوتبال،حاکی و راگبی (نوعی فوتبال آمریکایی)
۳-ورزش های مسابقه ای مانند دومیدانی
۵-بلند کردن اشیاء و اجسام سنگین و خم شدن
چرخش های شدید که باعث ایجاد وزن روی ساق پا و خم شدن زانو میشود اغلب باعث پارگی ها ی مینیسک زانو مزمن میشود. به صورت میانگین از بین هرصد هزار نفر ۶۱ نفر در طول زندگی خود تجربه این اختلال را داشته اند. پارگی هایی که ناشی از فرسودگی مینیسک زانو است درافراد بالای ۶۵ سال رایج است. این اتفاق زمانی ایجاد میشود که مینیسک زانو ضعیف میشود و حالت کشسانی خود را ازدست میدهد. حتی تصادف های جزئی هم میتواند، در افراد پیر باعث پارگی مینیسک زانو و از بین رفتن آن شود.
انواع و درجه بندی پارگی
چندین راه برای دسته بندی پارگی های مینیسک وجود دارد و بر اساس عواملی مانند محل آسیب پارگی، شکل های خاص پارگی یا پارگی نزدیک به رگ های خون دسته بندی میشود پارگی ممکن است در ناحیه میانی و بیرونی یا یک سوم میانی مینیسک زانو ایجاد شود. پارگی در ناحیه خارجی مینیسک به دلیل اینکه به رگ های خونی نزدیک تراست بهتر از بقیه قسمت ها بهبود میابد.
پارگی ها ممکن است در محل هایی که در ادامه گفته میشود، ایجاد شود:
۱- شاخ قدامی
۲- بدن
۳- شاخ پشتی(یکی از رایجترین پارگی ها است)
۴- رایجترین شکل پارگی که درآسیب دیدگی های مینیسک رخ میدهد شامل موادزیراست
۵- پارگی های پیچیده و از بین برنده (بیشترازیک شکل دارد)
۶- پارگی دسته سطلی
۷- پارگی شبیه به بال
۸- پارگی های طولی
۹- پارگی ها عرضی
۱۰- پارگی شبیه به منقارطوطی
۱۱- پارگی شعاعی
مواردی وجو د دارند که براساس آنها میتوان ترمیم شدن پارگی مینیسک زانو را ارزیابی کرد:
۱- سطح فعالیت ها
۲- سن
۳- طول پارگی
۴- محل پارگی
۵- شکل پارگی
۶- آیا بیمار دچارآسیب دیدگی های دیگرهم شده است
براساس نزدیک بودن پارگی ها به رگ های خونی پارگی ها به انواع سفید –سفید ،قرمز-سفید وقرمز -قرمز دسته بندی میشوند نواحی قرمز-قرمز دارای میزان خون مطلوبی است وسریعتر بهبود میابد پارگی ها بی ثبات میتواند حرکت کند وباعث ایجاد مشکلاتی درطول روند بهبودی شود در حالیکه پارگی های با ثبات خود به خود بهبود میابد.
علائم
هرشخصی به صورت های مختلف تجربه مواجه شدن با این آسیب دیدگی ها را داشته است و فقط پزشکان متخصص میتوانند این اختلال را بطور دقیق تشخیص دهند اما دراین مقاله تعدادی ازعلائم رایج پارگی مینیسک زانو ذکرشده است:
۱- ایجاد صدای تق تق زانو
۲- قفل شدن مفصل زانو
۳- درد درناحیه زانو(مخصوصا زمانیکه زانوی خود را دریک خط راست نگه میدارید)
۴- سختی
۵- تورم
تشخیص
اطلاع از شرح کامل سلامتی بیمار میتواند اطلاعات کافی را برای تشخیص دقیق تر در اختیار پزشک قرار دهد. پزشک باید به صورت دقیق بیمار را معاینه کند تاعلت پارگی را متوجه شود بروز ضعف در مفصل در نواحی دردناک آن(نواحی میانی وجانبی) میتواند به دلیل دوعارضه پارگی مینیسک زانو و بیماری آرتروز زانو باشد در صورتیکه جواب تست مک موری (تستی که زانو را درموقعیت ها ی مختلف حرکت میدهند تافشار بین ران وساق پا که باعث فشار به مینیسک میشود ارزیابی شود) برای بیمار مثبت باشد نشان دهنده این موضوع است که درد، ناشی ازپارگی مینیسک زانو است تورم در مفصل زانو دلیل خاصی ندارد و نشان دهنده وخیم شدن وضعیت زانو است. اشعه ایکس میتواند میزان شدت آرتروز زانو را به پزشک نشان دهد پارگی مینیسک در اشعه ایکس نشان داده نمیشود و آرتروز های خاص هم میتواند علائمی مشابه با پارگی مینیسک زانو داشته باشد درصورتیکه پزشک در مورد بروز پارگی مینسک اطمینان نداشته باشد انجام تست عکس برداری آم آر آی را توصیه میکند تست ام آر آی تست حساسی است که ازبافت ها ی نرم زانو(مینیسک و لیگامنت متقاطع قدامی) گرفته میشود و زمانیکه مایع یا خطوط روشن در مینیسک زانو ظاهر شود. نشان دهنده پارگی مینیسک زانو است. فرسودگی مینیسک بر اثر افزایش سن روندی طبیعی است و پزشک باید با توجه به علائم اختلال انجام تست های ام آر آی را برای بیمار تجویز کند.
درمان بدون جراحی
پزشک براساس نوع علائم و میزان شدت آسیب دیدگی انواع مختلفی از درمان ها را برای بیمار توصیه میکند باید ارزیابی کرد که آیا پارگی مینیسک زانو چگونه روی زندگی فرد تاثیر گذاشته است و نحوه انجام فعالیت های مورد علاقه شخص با بروز این آسیب دیدگی چه تغییراتی کرده است.
درمان های بدون جراحی پارگی مینیسک زانو اولین مرحله درمانی است که شامل مصرف دارو، به کاربردن کمپرس یخ برای کاهش درد و تورم مفصل است در بعضی از مواقع پیاده روی با کمک عصا تا لنگ لنگان راه نروید توصیه میشود (ممکن است بدون عصا فشار زیادی برروی ساق پای آسیب دیده وارد شود).
استراحت و سرد کردن مفصل
وجود رگ های خونی در لبه های مفصل دربعضی ازموارد فرصت بهبودی را برای مفصل ایجاد میکند علاوه براین استراحت باعث بهبودی مفصل میشود. پزشک همچنین ممکن است مصرف داروهای ضدالتهابی مانند (آسپیرین ،ایبوپروفن) واستفاده از کمپرس یخ را روی مفصل زانو برای کاهش درد و التهابات به بیمار توصیه کند.
انجام حرکات اصلاحی
درصورتیکه پزشک پارگی جزئی مینیسک زانو را برای بیمار تشخیص دهد انجام حرکات صحیح برای شما موثراست زانوی شما با انجام این فعالیت های منظم مستحکم میشود. شما باید از انجام فعالیت های شدید و سنگین خودداری کنید. در این گونه موارد پزشک انجام چندین نوع تمرین استقامتی خاص را به بیمار توصیه میکند علاوه براین انجام تمرینات فیزیوتراپی را هم به بیماران پیشنهاد میکند درحین انجام تمرینات فیزیوتراپی یک متخصص با تجربه به بیمار کمک میکند تا باعث کاهش درد، افزایش تحرک،بهبود استقامت ران وپشت ساق پا شود زمانیکه شما به صورت کامل بهبود یافتید به شما چگونگی انجام فعالیت های مورد علاقه خود بدون ایجاد هر گونه خطری آموزش میدهد.
ورزش
تعدادی از تمرینات حرکتی، کششی، استقامتی میتواند در منزل انجام شود، اگر چه توصیه میشود این تمرینات را تحت نظر یک متخصص فیزیوتراپی یا مربی ورزشی انجام دهید.
بریس
پزشک ممکن است برای حفظ مفصل استفاده ازبریس وعصا را برای بیمار توصیه کند یکی از درمان های مهم در پارگی مینیسک زانو اصلاح فعالیت ها و جلوگیری ازانجام فعالیت هایی که باعث تشدید علائم میشود، است. طول دوره انجام فعالیت های اصلاحی به موارد زیادی بستگی دارد که شامل میزان شدت آسیب دیدگی، نوع آسیب دیدگی، تقاضای بیمار، اندازه پارگی و موارد دیگر است.
جراحی
سه روش جراحی برای مینیسک زانو وجود دارد. در ادامه به ذکر این موارد پرداخته می شود:
• جراحی برای ترمیم پارگی مینیسک زانو: در صورتیکه اندازه پارگی بیشتر از ۱ تا ۲ سانتیمتراست وپارگی درناحیه ای مجاور به رگ های خونی است وبهبودی ممکن است حاصل شود، پزشک ترمیم را همراه با بخیه توصیه میکند.
جراحی با برداشت قسمتی از مینیسک(مینیسکتومی جزئی) زمانیکه پارگی در قسمتی از مینیسک است که روند بهبودی ضعیف است لبه پاره شده مینیسک را از آن جدا میکند و به مفصل اجازه میدهد حرکت کند.
• جراحی برای برداشتن مینیسک زانو به صورت کامل:(مینیسکتومی کامل)این روش برای درمان پارگی مینیسک زانو که با روش های دیگر درمان نمی شود، انجام میشود. معمولا پزشکان از انجام این روش به دلیل اینکه زانو بدون مینیسک باخطر افزایش فرسودگی انتهای ران وساق پا و خطر افزایش ابتلا به بیماری آرتروز (بیماری ازبین برنده مفاصل) در مفصل زانو مواجه میشوند، خودداری میکنند.
درصورتیکه به جراحی برای درمان پارگی مینیسک زانو نیاز داشته باشید توصیه میشود که با استفاده از روش آرتروسکوپی (با استفاده از دوربین های کوچک)جراحی را انجام دهید بعد از انجام این جراحی تمرینات فیزیوتراپی برای استحکام و استقامت ماهیچه های زانو، کاهش درد و تورم وبازگشت تحرک کامل به زانو توصیه میشود.
در صورت بروز پارگی مینیسک زانو پزشک ابتدا درمان های بدون جراحی مانند استراحت،دارو،زانوبند طبی،بریس، فیزیوتراپی و ورزش های اصلاحی را تجویز می کند و فقط در صورت پارگی شدید مینیسک زانو عمل جراحی تجویز می شود.